O'zbek an'anaviy to'qimachiligi

Milliy naqshlar o’z erkinligi va jasorati bilan ajralib turadi va chuqur mehnat talab qiladi.

Badiiy o’ziga xosligi bilan hayratga soladigan matolar, masalan, suzane, bosma mato, xon-atlas va tetikni qadrlovchilarni qiziqtiradi.

Suzan tipidagi dekorativ kashtalarning paydo bo’lishi dastlab kundalik ehtiyojlarga bog’liq edi. Bu uy -ro’zg’or buyumlari edi: ular to’shak, beshiklar bilan qoplangan, yostiqsimon bo’lib xizmat qilgan, lekin individual naqshlar talisman bo’lib xizmat qilgan. Odamlarning ongida kashtado’zlik hatto sehrli xususiyatga ega bo’lishi mumkin edi.

Kashtachilik to’y marosimlarida ham katta ahamiyatga ega edi. Ba’zan to‘y chog‘ida so‘zana ostida, go‘yo soyabon ostida kelinni kuyovnikiga olib borishar, Samarqandda esa kelinni otga mindirishda qizni kashta bilan o‘rashgan.

Qadim zamonlardan buyon nafaqat so’zana qo’lda tikilgan. To’piq xuddi shu tarzda qilingan. To’piq hayratlanarli va qadimiy san’at turlaridan biri bo’lib, unda paxta matolari maxsus yog’och shtamp bilan naqsh bosish bilan bezatilgan.

Matbaa maktabi bir asrdan oshiq merosga ega va ancha keng tarqalgan edi. Bir vaqtlar, hatto tan olingan matbaa markazlari ham bor edi.

Go’zalligi, amaliyligi va nisbatan arzonligi tufayli aholi tomonidan keng talab qilingan. Hunarmandlar matoni bo’yash va yasashning murakkab va mashaqqatli jarayoniga qaramay, bu hunarmandchilikda yuqori natijalarga erishdilar.

Biroq, san’atning bu turi aslida XX asr o’rtalarida yo’q bo’lib ketdi. Ammo o’ziga xos hunarmandchilik mavjud bo’lib, u hali ham yashab, gullab-yashnamoqda. Xon-atlas. O’zbekiston marvaridi.

Ipak tolasini ishlab chiqarish, ko’p asrlar avvalgidek, ipak qurtini ko’paytirishga asoslangan. Bu chiroyli mato o’zbek xalqining fe’l-atvori va urf-odatlarini aks ettiradi. U o’ziga xos va betakror, u har doim boshqacha. Biroq, hozirgi vaqtda barcha ishlab chiqarish avtomatlashtirilgan va siz faqat qo’lingizdan to’qilgan naqshni topishingiz mumkin. Xon-atlas-kamalakning barcha ranglarini o’z ichiga olgan konsentrat. Va bu matoni O’zbekistonda avtomatik ishlab chiqarishdan farqli o’laroq, an’anaviy tetik mavjud.

Bu jonli yamoqli mato faqat qo’lda tayyorlanadi. Naqsh qimmatbaho toshlarga o’xshaydi, lekin juda aniq naqshga ega. Bu hashamatli mato faqat maxsus kunlar uchun mo’ljallangan edi va dunyoda uning o’xshashi yo’q edi. Barcha uni olishga intilgan, lekin hamma ham bunga qodir emas edi. Buning uchun odam juda ko’p boylikka ega bo’lishi kerak edi va eski tetikdan bitta yamoq ham tashlanmas edi. Kattalar uchun eskirgan xalat bola uchun o’zgartirilishi yoki boshqa kiyim uchun quvur uchun ishlatilishi mumkin edi. Tetik bilan bog’liq ko’plab urf-odatlar mavjud. Masalan, yangi tug’ilgan chaqaloqni yettinchi kuni qariyalar uyida yig’ilgan yamoqlardan tikilgan ko’ylak kiyib, bolaga uzoq va baxtli hayot tilashardi.

Biroq, yamoqlarning ulanishi va tikilishining o’ziga xos aniq qoidalari bor va bu uning mahalliy uslubida namoyon bo’ladi, bu uning xilma-xilligi bilan ajralib turadi.

Ipak yo’li davridan boshlab Markaziy Osiyoda milliy naqshli matolar va kiyimlar tikilgan, lekin afsuski, 20 -asrda hunarmandchilikning ko’p turlari yo’qolib ketish arafasida edi. Biz o’zbek an’anaviy to’qimachilik mahsulotlarini raqamli shaklda saqlashga va bu xilma -xillikni sizlar bilan bo’lishishga qat’iy harakat qildik.