"Gajakli qalampir"

Toshkent kashtachiligida oʻrta maydonda katta rozetali palakning yana bir turi mavjud. Ular ko’proq prozaik nomga ega – tog’ora-palak. Ushbu rozetlarning konturlari kundalik hayotda ishlatiladigan sayoz dumaloq havzasi tog’ora nomi bilan bog’liq. Bunday Toshkent kashta pannolarining dekorida ko‘pincha ilon naqshi – zuluk mavjud bo‘lib, bu hunarmand ayollar o‘z kompozitsiyalarida suv elementi timsollarini yetkazishga harakat qilganliklaridan dalolat beradi. Fonning uzluksiz tikilganligi Toshkent va Pskent palaklarining xususiyatlaridan biri bo‘lib, bu asarlarga teksturali ekspressivlik beradi. Boshqa markazlardagi kashtachilikdan farqli o‘laroq, Toshkent to‘ra-palakini osongina tanib olish mumkin. U to’q-qizil fon bilan bezatilgan bo’lib, uning qarshisida bir nechta konsentrik halqalardan iborat va burchaklarida to’rtta o’simta (tumor) bo’lgan katta oy doirasi-medalyoni aniq ajralib turadi.

Birinchi va ikkinchi halqalar orasida zuluk naqsh bilan almashinadigan qo’sh jingalak qalampir naqshini ko’rish mumkin. Mahalliy aholining fikriga ko’ra, achchiq qalampir yoki guldastalar ruhlarni qo’rqitish uchun sehrli kuchga ega bo’lgan – jin, albasti va boshqalar. Hozirgacha ba’zi an’anaviy o’zbek oilalarida qalampir gulchambarlarini eshik oldiga yoki burchakda osib qo’yish odati saqlanib qolgan.