"Kungaboqar"

Shahar hunarmandchiligining eng yuqori turi zardoʻzlik edi. 19-asr oxiri — 20-asr boshlarida Buxoro zardoʻzlik sanoatining markazi boʻlgan. Koʻp irsiy ustalar amir saroyi va zodagonlar uchun kiyim-kechak, otlar uchun koʻrpa-toʻshak va boshqa koʻplab buyumlarni tilladan tikganlar. Tikuvchilik uchun asosiy material sifatida mahalliy aholi tomonidan “kalebatun” deb atalgan, ipak ustiga mahkam yigirilgan tilla va kumush iplar ishlatilgan.

Qadim zamonlardan beri O‘zbekiston hududida ot minish erkaklar harakatining yagona shakli bo‘lib kelgan, shahar aholisi uchun esa bu ijtimoiy mavqe bo‘lgan. Boy odamlar uchun baxmal ko‘rpalar oltin va kumush iplar bilan bezatilgan. Tilla kashtachilikning yetakchilari buxorolik ustalar bo‘lib, amir saroyi va zodagonlar uchun kiyim-kechak, otlar uchun ko‘rpa-to‘shak va boshqa ko‘plab mahsulotlarni tilladan tikgan.

“Dauri” ko‘rpalari ikki toifaga bo‘lingan. Birinchisi amirning shaxsiy foydalanishi uchun moʻljallangan “xosagi” (arabchadan shaxsiy, oʻz degan maʼnoni anglatadi), ikkinchisi “inomi” — amirga nazrlar tarkibiga kiruvchi sovgʻalardan iborat edi. Yo‘rgak ikki qismdan iborat bo‘lib, nodir bezakli to‘rtburchaklar shaklidagi “honi-zingoh” va ot cho‘pini berkitib turuvchi trapezoidal qismdan iborat bo‘lgan. Bu amir ko‘rpasining kompozitsiyasi “se – gula” (uch gul) deb ataladi.

Uch gul orasiga tikilgan kichik medalyonlar «kungabokar» dastlab boshqacha nomlangan, ammo vaqt o‘tishi bilan ular qadimiy semantikasini yo‘qotib, naqshning biror bir narsaga o‘xshashligi zardo‘zlar uyushmasi bilan bog‘liq yangi ma’noga ega bo‘lgan. Ehtimol, naqsh aylana markazida olti burchakli yulduzli astral naqsh bo‘lgan.

Islom madaniyatida ikkita teng qirrali uchburchakning superpozitsiyasidan hosil boʻlgan yulduz “Sulaymon muhri” – “muhri Sulaymon” nomi bilan mashhur. Sharq xalq shoirlari Sulaymon muhrini qudrat ramzi sifatida kuylaganlar. Bu ko‘rpaning hokimiyat vakili amirga tegishli bo‘lganligi ham buni tasdiqlaydi.