"Gulli buta"

Farg‘ona vodiysidagi kashtachilik buyumlari repertuari turli xildir. Ushbu o‘ziga xos turlardan biri gulko‘rpa (so‘zma-so‘z gulli ko‘rpa) hisoblanadi, u yangi turmush qurganlarning ko‘rpa-to‘shagida, keyinchalik esa ularning xonasining ichki qismi uchun devor bezaklari sifatida ishlatilgan. Ma’lumki, o‘zbek to‘ylarida kashtachilik muhim o‘rin tutgan. Farg‘ona vodiysi va Toshkentda gulko‘rpa nikoh to‘shagining ajralmas qismi bo‘lgan.

Farg‘ona vodiysi kashtachiligida rangli fonda erkin joylashtirilgan butasimon naqshli kompozitsiyalar qo‘llaniladi. Bundan tashqari, kashtado‘zlikning foni ko’pincha bezaklar bilan to‘ldirilmagan holda erkin qoldiriladi, buning natijasida kompozitsiya grafik sifat oladi va undagi naqshlar juda jozibali ko‘rinishga ega bo‘ladi. Taqdim etilgan kompozitsiyada siz standart gulko‘rpa dekorini ko‘rishingiz mumkin – markazda katta gulli to‘pbarggul va  burchaklariga cho’zilgan gullar bilan to’rtta buta. Hunarmand ayollar bu bezaklar yangi turmush qurganlar uchun sehrli himoya qilishiga ishonishar edi. Farg‘ona va Toshkent kashtalarining bezak motivlari uchun gul butalaridan foydalanish odatiydir. Bunda biz gul va naqshlar bilan «kalamfur nusxa» (qalampir) va «anor guli» (anor naqsh) bilan bir butani ko‘ramiz. Mahalliy aholining fikriga ko‘ra, achchiq qalampir yoki guldastalar ruhlarni –  jinlar, albastilar va boshqalarni qo‘rqitish uchun sehrli kuchga ega bo‘lgan. Hozirgacha ba’zi an’anaviy o‘zbek oilalarida qalampir gulchambarlarini eshik oldiga yoki uyga osib qo‘yish odati saqlanib qolgan. Barcha hunarmand ayollar tomonidan sevilgan anor naqshlari hayot, mo‘l-ko‘llik, unumdorlik va muhabbat ramzi sifatida talqin qilingan.