Milliy bezak

Har birimiz milliy merosni o’ziga xos tarzda tushunamiz. Sayyohlar uchun bu qadimiy davlat me’morchiligi, ishbilarmon mehmonlar uchun rang-baranglik va o’ziga xoslik, ko’pchilik fuqarolar uchun esa urf-odatlar.

O’zbekiston aholisi bolaligidan yorqin ranglar keng tarqalgan, naqshlarning xilma-xilligi hayratlanarli bo’lgan maxsus muhitda yashaydi. Bu yerda hamma joyda bezak hukmronlik qiladi.

Buni hamma joyda ko’rish mumkin: interyerda, me’moriy yodgorliklar naqshlarida, idishlar, kiyimlar, choyshablar dizaynida.

Oʻrta Osiyo madaniyatida igna bilan kashtalangan choyshablar katta ahamiyatga ega. O’n to’rt yoshga to’lgan qiz to’y kuni uchun ikki metrli katta suzana tikishni boshlaydi. O‘zbek to‘y to‘shagi “gulkurpa” deb nomlanib, gullagan bog‘ bilan bezatiladi. Oilada kashtado’zlikni davom ettiradigan kishi bo’lishi uchun bitta jingalak har doim tugallanmagan bo’lishi kerak.

Biroq, kashtado’z naqshlar O’zbekistonning turli hududlarida o’ziga xos xususiyatlari bilan farq qiladi. Misol uchun, Samarqandda barglari xalqalar bilan o’ralgan to’q qizil rozetni ko’rish mumkin va Buxoro rozetlaridan yasalgan Buxoro suzanining naqshlari quyosh belgisi qo’yilgan qadimgi so’g’da adyollariga o’xshaydi, bu yerda butun maydon koinot sifatida qabul qilinadi.

Agar siz biron bir alohida narsani ko’rishni xohlasangiz, boshingizdan chiqa olmaydigan yoki biror narsa bilan chalkashtirib bo’lmaydigan xon-atlasning yorqin olmos shaklidagi bezaklariga e’tibor bering.

Milliy ornamentda din va madaniyatning ijodiy ittifoqi mavjud bo‘lib, ular inson hayotining borishini aks ettiruvchi sehrli ma’no yaratadi.

Bugungi kunda klassik bezak dizayni yam-yashil, gullab-yashnagan bog’dir. Xushbo’y va yorqin gullar xalq rassomlarining mahorati va tasavvuri tufayli bog’lar va dashtlardan tuvalga ko’chib o’tdi.

Har qanday gulning o’ziga xos ma’nosi bor: yigit – dala makkajo’xori, qiz – qirmizi ko’knor, atirgul – tinchlik va go’zallikni, lola – aybsizlik va poklikni anglatadi.

Bezakdagi har bir jingalak ma’noga ega. Qadim zamonlarda kashtado’zlar alohida elementlarda o’qilgan va butun davrlarning sirini va davr ruhini yashirgan materialga butun harflarni qo’llashgan.

Misol uchun, agar ular sog’lik yoki boylik tilashni xohlasalar, bezakni yomonlikdan himoya qilish uchun bodom mevalari yoki pishgan anor urug’lari bilan bezatilgan, qalampir po’stlog’i, qalin barglarda esa gullagan kurtaklari va nafis toklari orasida, oilaviy baxtni aks ettiruvchi yorqin qushlar tasvirlangan.

Ko’p asrlik an’analar shunday rivojlanganki, kiyimlar har doim milliy naqshlar bilan bezatilgan. Ayollar kiyimlari marjon va tumor bilan to’ldirilgan edi, bu bezaklar yordamida uning oilaviy holatini aniqlash mumkin edi. Do’ppi esa erkak uchun majburiy bosh kiyim bo’lgan, chunki u yovuz ruhlardan himoya qiladi, deb ishonishgan.

Hatto do’ppi bezaklarining ham o’ziga xos yashirin ma’nosi bor. Eng mashhuri Chust. Uning to’rtta yuzasi egasini butun dunyodagi yovuz kuchlardan himoya qiladi. Qora bo’shliq qorong’ilikni anglatadi. Bosh kiyimning to‘rt tomoniga oq iplar bilan tikilgan qalampir hayot, oila farovonligi ramzi bo‘lib, yomon ko‘zdan asraydi. Bosh suyagining pastki qismiga qo’llaniladigan 16 ta kamar hayot va o’limning tsiklik xususiyatiga urg’u beradi va kamarlarda qo’chqor shoxlari kuch va jasoratni bildiradi.

Hozirgi O’zbekiston o’zining qadimiy tarixi bilan faxrlanishi mumkin. Ajablanarli go’zallik bezaklari ko’p asrlik sirlarni yashiradi va o’zbek xalqining she’riy ruhini aks ettiradi.